آنمی آپلاستیک چیست؟

آنمی آپلاستیک (Aplastic Anemia) یک اختلال نادر و جدی خونی است که در آن مغز استخوان قادر به تولید کافی سلول‌های خونی (گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها) نیست. این بیماری می‌تواند به خستگی شدید، عفونت‌های مکرر و خونریزی‌های غیرطبیعی منجر شود. آنمی آپلاستیک در صورت عدم درمان ممکن است عوارض جدی ایجاد کند، اما با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، مدیریت آن امکان‌پذیر است.

علائم آنمی آپلاستیک

علائم این بیماری بسته به شدت کمبود سلول‌های خونی متفاوت است:

1. کمبود گلبول‌های قرمز:
• خستگی
• ضعف
• سرگیجه
• رنگ‌پریدگی
2. کمبود گلبول‌های سفید:
• عفونت‌های مکرر
• تب‌های طولانی‌مدت
3. کمبود پلاکت‌ها:
• کبودی‌های آسان
• خونریزی‌های غیرطبیعی (لثه، بینی یا زیرپوستی)
• لکه‌های قرمز کوچک روی پوست (پتشی)

علل آنمی آپلاستیک

آنمی آپلاستیک به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

1. آنمی آپلاستیک اکتسابی
2. آنمی آپلاستیک ارثی

1. علل اکتسابی

آنمی آپلاستیک در بیشتر موارد به دلایل زیر ایجاد می‌شود:

• اختلالات ایمنی
• عوامل شیمیایی
• عفونت‌ها
• تشعشعات
• کمبود مواد مغذی

2. علل ارثی

در برخی موارد، اختلالات ژنتیکی زمینه‌ساز آنمی آپلاستیک هستند:

• آنمی فانکونی (Fanconi Anemia):
• دیس‌کراتوزیس مادرزادی (Dyskeratosis Congenita):

آزمایشات تشخیصی برای آنمی آپلاستیک

تشخیص این بیماری نیازمند بررسی‌های بالینی و آزمایشگاهی دقیق است:

1. شمارش کامل خون (CBC):
• کاهش تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها.
2. اسمیر خون محیطی:
• بررسی شکل و تعداد سلول‌های خونی.
3. بیوپسی مغز استخوان:
• کاهش تعداد سلول‌های خونساز و افزایش چربی در مغز استخوان.
4. آزمایش‌های ویروسی:
• بررسی عفونت‌هایی مانند HIV، هپاتیت یا اپشتین-بار.
5. آزمایش‌های ژنتیکی:
• برای رد علل ارثی مانند آنمی فانکونی.

پیش‌آگهی بیماری

آنمی آپلاستیک بدون درمان می‌تواند مرگبار باشد، اما با روش‌های درمانی مدرن، بسیاری از بیماران بهبودی قابل‌توجهی پیدا می‌کنند. عواملی مانند سن بیمار، شدت بیماری و علت زمینه‌ای در پیش‌آگهی تأثیر دارند.

سوالات متداول (FAQ)

1. آیا آنمی آپلاستیک قابل پیشگیری است؟

در برخی موارد، اجتناب از عوامل شیمیایی سمی و مراقبت در برابر عفونت‌های ویروسی می‌تواند کمک‌کننده باشد، اما انواع ارثی قابل پیشگیری نیستند.

2. آیا آنمی آپلاستیک ارثی است؟

برخی موارد، مانند آنمی فانکونی، ارثی هستند اما اکثر موارد اکتسابی‌اند.

3.  درمان آنمی آپلاستیک چقدر طول می‌کشد؟

مدت درمان بسته به شدت بیماری و پاسخ بیمار به درمان متفاوت است. در مواردی ممکن است چند ماه طول بکشد.

4.  آیا انتقال خون می‌تواند درمان دائمی باشد؟

انتقال خون فقط یک درمان حمایتی است و بیماری را درمان نمی‌کند. درمان‌های ریشه‌ای شامل سرکوب سیستم ایمنی یا پیوند مغز استخوان هستند.

5. آیا آنمی آپلاستیک خطر مرگ دارد؟

بله، اگر درمان نشود می‌تواند به عفونت‌های شدید یا خونریزی منجر شود، اما با درمان مناسب، بسیاری از بیماران بهبودی می‌یابند.